ΧΑΡΑΚΤΙΚΗ
Χαρακτική είναι η τέχνη της εγχάραξης μιας σκληρής
επίπεδης, κυλινδρικής ή άλλου είδους επιφάνειας με σκοπό την δημιουργία
διακοσμητικών σχεδίων σ' αυτήν την επιφάνεια. Για παράδειγμα, οι αρχαίοι
σφραγιδόλιθοι και οι αρχαίες επιγραφές σε στήλες αποτελούν τα πρώτα χαρακτικά
έργα της ανθρωπότητας. Σήμερα, συνήθως με τον όρο χαρακτική αναφερόμαστε
στην εγχάραξη σχεδίων και συμβόλων σε μια επιφάνεια, η οποία κατόπιν θα
χρησιμεύσει ως πλάκα για την παραγωγή αντιτύπων σε χαρτί.
Είδη χαρακτικής:
·
Χαρακτική σε ξύλο
Η
ξυλογραφία αποτελεί την αρχαιότερη τεχνική χαρακτικής και χρησιμοποιήθηκε για
πρώτη φορά από τους Κινέζους για την
εκτύπωση σχεδίων σε υφάσματα και, από τον 6ο αι. μ.Χ., για την εκτύπωση σχεδίων
στο χαρτί. Η ξυλογραφία χρησιμοποιήθηκε πολύ αργότερα (τον 14ο αι. μ.Χ.) στην Ευρώπη
για την εκτύπωση θρησκευτικών εικόνων. Μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας με
κινητά στοιχεία από τον Γουτεμβέργιο, η ξυλογραφία χρησιμοποιήθηκε για την
ένθεση εικόνων σε βιβλία.
· Χαρακτική οξυγραφία
Η
γραμμική οξυγραφία είναι ειδική μέθοδος χαρακτικής σε μέταλλο με τη
βοήθεια οξέος. Στην τεχνική αυτή χρησιμοποιείται πλάκα από χαλκό, τσίγκο ή
ατσάλι η οποία βάφεται με ειδικό βερνίκι. Ο χαράκτης ξύνει την επιφάνεια της
πλάκας με βελόνες, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση του βερνικιού. Η
πλάκα βυθίζεται στη συνέχεια σε οξύ και οι απογυμνωμένες επιφάνειες που δεν
προστατεύονται από το βερνίκι αντιδρούν με το οξύ και χαράσσονται. Ανάλογα με
τις επαναλήψεις και τη διάρκεια της οξείδωσης, γίνονται και βαθύτερες οι
χαράξεις, κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα να τυπώνονται πιο μαύρες. Όταν επιθυμεί
ο χαράκτης να σταματήσει την οξείδωση σε κάποια περιοχή, καλύπτει τα οξειδωμένα
σημεία της περιοχής αυτής με βερνίκι. Τελικό στάδιο προετοιμασίας της πλάκας
είναι ο καθαρισμός της από το βερνίκι. Για να γίνει η εκτύπωση, προστίθεται
μελάνι.
·
Χαρακτική
σε χαλκό
Η χαρακτική στον χαλκό και στον μπρούντζο είναι μια πολύ παλιά τέχνη. Με
το πέρασμα του χρόνου πήγε στο περιθώριο παραδίνοντας την σκυτάλη
στην
χαρακτική του ξύλου και του γυαλιού τα
οποία μας είναι ποιο γνωστά
σήμερα. Ωστόσο παραμένει μια πολύ
ιδιαίτερη και πρωτότυπη τέχνη.
·
Χαρακτική σε γυαλί
Είναι πλέον μια πολύ
διαδεδομένη τέχνη η οποία διακοσμεί οποιοδήποτε γυάλινο αντικείμενο με τα ποιο
απλά μέχρι και τα πιο περίπλοκα σχέδια που
μπορούμε να φανταστούμε. Άνθρωποι που έχουν αφιερωθεί σε αύτη την τέχνη
έχουν δημιουργήσει μοναδικά έργα απεικονίζοντας σκηνές που κόβουν την ανάσα.
·
Χαρακτική σε Λινόλεουμ
Το
λινόλεουμ είναι ένα συνθετικό υλικό, ουσιαστικά μια πάστα από λινέλαιο με
τριμμένο φελλό ή άλλο στερεό υλικό, απλωμένη πάνω σε τσουβάλι ή καμβά ή
λινάτσα, το οποίο φτάνει σε μας σε πλάκες διαφόρων διαστάσεων και χρωμάτων. Το
λινόλεουμ, σε αυτή τη μορφή, χρησιμοποιείται στην χαρακτική και το πλεονέκτημά
του σε σχέση με άλλα υλικά είναι ότι χαράσσεται εύκολα.
·
Χαρακτική σε λίθο
Η
Λιθογραφία είναι μια τεχνική εκτύπωσης η οποία επινοήθηκε το 1798
περίπου από τον Α. Ζένεφελντερ (Alois Senefelder), στηριζόμενος στο γεγονός ότι
το νερό και οι λιπαρές ουσίες δεν αναμιγνύονται ποτέ.
Το θέμα ή η παράσταση σχεδιάζεται με λιπαρή κιμωλία πάνω σε πέτρα (πορώδη
σβεστόλιθο) ή πλάκα τσίγγου και στην συνέχεια στεγνώνεται. Όταν το νερό τρέξει
στις επιφάνειες που έχουν σχεδιαστεί, το λιπαρό μελάνι "πιάνει"μόνο
στα σημεία που είναι χαραγμένα και όχι στην υγρή πέτρα.
Αρχικά χρησιμοποιούσαν την λιθογραφία μόνο για αναπαραγωγές αλλά σιγά σιγά
εξελίχτηκε σε ανεξάρτητη τέχνη και καλλιεργήθηκε από πολλούς καλλιτέχνες του
19ου αιώνα. Η έγχρωμη λιθογραφία (χρωμολιθογραφία) καθιερώθηκε σαν είδος τέχνης
για πρώτη φορά από τον Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ.
Επίδραση της χαρακτικής στο λόγο
Η χαρακτική είναι μια εικαστική τέχνη. Όπως όλες οι τέχνες αποτελεί ένα
μέσω διάδοσης αισθήσεων και ιδεών. Κι όμως εκτελεί και μια πιο σπουδαία αποστολή όπως αυτή που
αναφέρεται ενδεικτικά στην ιστορία της Κίνας. Στην Κίνα η χαρακτική χρησίμευε
σαν βιβλίο και σαν εφημερίδα για όλα εκείνα τα εκατομμύρια των αναλφάβητων.
Είχε γίνει ένα σπουδαίο μέσω
καλλιέργειας για την καθρέπτηση των πολιτικών και οικονομικών συνθηκών που
επικρατούσαν στην κινέζικη κοινωνία. Όπως συμπίπτει με τη ζωγραφική η εμφάνιση
της γραφής έτσι εμφανίζεται και η χαρακτική στην τέχνη, ταυτόχρονα με την
τυπογραφία στα τέλη του 14 ου αιώνα. Η χαρακτική χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο
για την τύπωση πολλών αντίτυπων ενός
αρχικού πρωτότυπου κειμένου. Έτσι ξεκινά η διάδοση των βιβλίων σταδιακά σε όλο
τον κόσμο. Η τέχνη της χαρακτικής έδωσε την δυνατότητα σε εκατομμύρια ανθρώπους
να ανεβάσουν το μορφωτικό τους επίπεδο και να ελευθερώσουν το πνεύμα τους από τις τότε αντιλήψεις. Ίσως
αυτό το γεγονός να ήταν μια απόδειξη ότι ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τον κόσμο
μόνο και μόνο χρησιμοποιώντας το μυαλό του. Με την διάδοση των βιβλίων
ξεδιπλώνετε ένας νέος κόσμος για τον
άνθρωπο ο οποίος θα επιφέρει πολλά πλεονεκτήματα αλλά και πολλά μειονεκτήματα
τα οποία πρέπει να διαχειριστεί σωστά
για να μην οδηγηθεί ο ίδιος στην καταστροφή του. Όπως και να έχει η χαρακτική αποτέλεσε το μέσο διάδοσης των βιβλίων, αν και στην αρχή θεωρήθηκε μια
τέχνη δευτερεύουσας σημασίας απέδειξε στην εξέλιξη της ότι δικαιούται ένα
μεγάλο μερίδιο από την αίγλη των εικαστικών τεχνών.
ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΓΑΠΗ
